فرهنگ ایثار و شهادت بستر رشد و اعتلای پژوهشگران است/ کتاب‌های جنگی چگونه پرفروش می شوند؟
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: لطفاً خودتان را بیشتر برای خوانندگان معرفی کنید.
رحیم مخدومی متولد سال 1345 در ورامین هستم. در رشته حسابداری دیپلم گرفتم و بعد از آن به دانشگاه تربیت معلم رفتم و معلم شدم. ابتدا در مقطع دبستان رفته رفته راهنمایی و بعد از آن مقطع دبیرستان تدریس می کردم در دبیرستان معلم (معارف) بودم و این سبب شده بود با بچه نمایش های مذهبی کار کنم و نویسنده نمایش نامه خودم بودم و در حین آموزگاری ادامه تحصیل دادم در رشته امور تربیتی کارشناسی ام را گرفتم. اکنون بازنشسته آموزش و پرورش هستم و ده سال است مدیریت انتشارات رسول آفتاب را بر عهده دارم.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: از چه زمانی و چطور به نویسندگی روی آوردید؟
مخدومی: نوشتن در قالب کتاب را از سال 1368 آغاز کردم و به موضوع نوشتن علاقه مند شدم و با ورود به دفاع مقدس انگیزه نوشتن برای دفاع مقدس تقویت شد. مطالبی که می نوشتم در آن زمان برای مطبوعات بود با موضوعاتی پیرامون جنگ، از جمله: در مورد دوستانم و همرزمانم که به شهادت می رسیدند و یا فرمانده ام که به شهادت رسید. ابتدا به صورت قطعه ادبی بود و شعر نو و داستان کوتاه. دفاع مقدس که به پایان رسید به دنیای کتاب ورود پیدا کردم.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: اولین کتاب شما چه نام دارد، به چه موضوعی می پردازد، چطور و در چه سالی منتشر شد؟
مخدومی: اولین کتابم با موضوع "آزادگان و اسارت" همزمان با ورود ازادگان به میهن در سال 1369 به چاپ رسید و دلیل انتخاب این موضوع این بود که: من با صحنه ای مواجع شدم که انگیزه شکل گیری یک داستان را در ذهنم جرقه زد. یکی از پدران مفقودالاثرها که یک شهید داشت و یک مفقودالاثر و راننده تاکسی بود، من در تاکسی ایشان نشسته بودم. زمانی بود که صدام می خواست اسرای ما را آزاد کند.
ایشان آهی کشید و گفت می شود محسن من هم جزو این آزادگان باشد... این آه روی من خیلی اثر گذاشت و نتیجه اش داستانی شد با عنوان "فردا پسرم برمی گردد" که انتشارات حوزه هنری به چاپ رساند.
دومین کتابم خاطرات خودم از حضور در دفاع مقدس بود. با عنوان "جنگ پا برهنه". کتاب دیگرم که خاطراتم از دوستان شهیدم بود، "مردان درد" نام گرفت. کتب دیگر به همین شکل، یا مجموعه داستان بوده یا داستان بلند و یا رمان.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: آیا در حال حاضر کتاب جدیدی هم در دست انتظار دارید که برای مخاطبین معرفی کنید؟
مخدومی: پیش تولید سه کتاب را فراهم کرده ام ولی نمی توانم کتاب خاصی نمی توانم نام ببرم. تا ببینیم کدام زودتر به سرانجام می رسد.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: انگیزه شما از انتشار کتاب با موضوع ایثار و شهادت چیست؟
مخدومی: در واقع نویسندگان موضوعاتی را که ذهنشان را درگیر می کند و برایشان مهم است به عنوان سوژه انتخاب می کنند. در خصوص سوژه های سفارشی هم باید ذهن را درگیر کند.
از آن رو که مهمترین مقطع سن ما که نوجوانی و جوانی بوده، مصادف شده با دو اتفاق مهم قرن معاصر، یعنی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، لذا این دو مهم در اندیشه و دل ما ته نشین شده. گویا در اندیشه و ذهن ما حکاکی شده. سنگ لوح وجود ما را تراشیده است. لذا به سادگی نمی توانیم از آن جدا شویم. البته زمینه اعتقادی هم در من سوق پیدا کردن به سوی امام و انقلاب و دفاع مقدس دخیل بود.
من در یک خانواده مذهبی و سنتی به دنیا آمدم. پدرم کارگر کارخانه قند وارمین بود. پایه مذهبی فوق العاده ای داشت. با اینکه از لحاظ مالی تمکل خوبی نداشتیم ولی پدرم و خانواده های مشابه که در محله بودند، هیئتی هفتگی را در منازل خود به صورت چرخشی برگزار می کردند. پذیرایی خیلی ساده بود؛ فقط چای.
از طرفی ما دیوار به دیوار مسجد بودیم. شیطنت های بچگی را در حیات مسجد تجربه می کردیم. کلاس ها، نماز جماعت ها. خنده و شوخی هایمان در زیر سقف مسجد بود. هر روز صدای اذان و صدای قرآن و صدای سخنران می شنیدیم.
رفته رفته در برنامه ها آگاهانه شرکت کردم. در کلاس های تابستان (قرآن، گروه سرود، اشنایی با احکام) که در مسجد برگزار می شد. حضور در این کلاسها فرصتی بود هم برای فراگیری و هم تخلیه هیجانات کودکی. این شد پایه برای ما که وقتی با انقلاب مواجه شدیم، زمینه داشتیم.
مخصوصاً زمانی که یک شهید را به شهر می آوردند فوق العاده روی من تاثیر می گذاشت. و یا هر اشنایی که به شهادت می رسید. بعضی از همین ها بعدها موضوع کتاب من شدند.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: به نظر شما نحوه ی استقبال از کتب منتشره در حوزه ایثار و شهادت در جامعه ما چگونه است؟ آیا از این درصد استقبال راضی هستید؟
مخدومی: استقبال ها به دو مقوله بستگی دارد یکی خود جاذبه کتابها و دیگری نحوه ی توزیع کتاب. زمانی کتاب خوب به فروش می رود که من نقش خودم را مورد کتاب که شامل: خوب نوشتن، جذاب نوشتن را باید ایفا کرده باشم. گاهی اوقات شرایط نیست کتاب خوب و جذاب بنویسیم. کتاب ضعیف نباید بنویسیم.
بخش دوم معرفی خوب کتاب، در دسترس بودن کتاب، توزیع مناسب کتاب است. این خیلی تاثیر می گذارد در استقبال و فروش کتاب و در بخش فروش، ما راضی نیستیم و این بخش مظلوم واقع شده است. هر کجا که دیده شده این عامل خوب اجرا شده به تبع آن کتاب هم خوب به فروش رفته و شاید آن کتاب موضوع درجه یکی نداشته ولی چون خوب تبلیغات شده خوب هم مورد استقبال قرار گرفته است.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: پیشنهاد شما برای فروش بیشتر کتاب چیست؟
مخدومی: استفاده از ظریفت ها من جمله مکانهای فرهنگی دستگاه‌هایی که مرتبط با این موضوع هستند. بنیاد شهید در تمام شهرستانها فضا دارد اما متاسفانه برای عرضه محصولات خودشان یعنی نشر شاهد هم از این ظرفیت شهرستانی استفاده نمی کنند. سازمان تبلیغات اسلامی همین طور، سازمان بسیج همین طور. ظرفیت مساجد، ظرفیت مدارس همه نادیده گرفته می شود.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: فکر می کنید حالا که انقلاب ما در دهه پنجم قرار دارد و در شرایطی به سر می برد که عمده جوانان کشور جنگ را درک نکرده اند، چقدر نیاز به انتشار کتاب در این حوزه وجود دارد؟
مخدومی: تاریخ ادبیات کتاب در کشورهایی که مهاجم بودند و ادبیات توانسته با نسل هایی که نبوده اند و جنگ را ندیده اند ارتباط برقرار کند و اثر خود را بگذارد. در حالی که ما و جنگ ما بسیار محق تر است که اثر خود را بگذارد چرا چون دفاعی که در دهه 60 صورت گرفته این دفاع برای تمام نسل ها می تواند ادامه دار باشد. این دفاع مقدس برای دهه 90 هم هست. یعنی اگر آن دفاع مقدس صورت نگرفته بود امروز دهه 90 از این جغرافیا و از این اقتدار برخوردار نبودند. یعنی آنها کاری کرده اند که تمام نسل های آینده دارند از آن بهره می برد و مدیون هستند. پس ادبیات و سینما باید به کمک آید و نقش انتقال فرهنگ را به خوبی ایفا نماید.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: به نظر شما آیا کتاب های منتشر شده در حوزه ایثار و شهادت می تواند با نسل جدید انقلاب ارتباط فکری و معنایی برقرار کند؟ چه راهکارهایی برای ارتباط بهتر مخاطب با این دست کتب پیشنهاد می دهید؟
مخدومی: بخشی بله. باید دید آن بخشی که ارتباط برقرار کرده چه ویژکی هایی را مدنظر قرار داده. کتاب های خوب و موفق مخاطب خود را درست شناختند. تحقیق درست در مورد موضوع آن صورت قبل از تألیف را درست انجام دادند. هر کتابی که در مرحله تحقیق خوب عمل کرده پنجاه درصد موفقیت را کسب کرده است پنجاه درصد دیگر برمی گردد به تبدیل خوب به یک اثر هنری. نثر خوب، تدوین، ویرایش و کتاب خوب می شود.البته هر ناشری حوصله و وقت این را ندارد تمامی موارد بیان شده را رعایت کند. روی این حساب تعداد ناشرینی که این موارد را لحاظ می کنند بسیار کم اند. ولی آنها که رعایت می کنند بسیار موفق اند و می توانند اثر گذار باشند. می توانند چندین بار کتابشان را چاپ کنند و همچنان مخاطب دنبال آثار جدیدشان باشد. اسم این کتابهایشان دهان به دهان بچرخد و وقتی موضوع ادبیات دفاع مقدس مطرح می شود، بینیم اسم کتب اینها سرزبان ها است.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: به عنوان نویسنده با چه مشکلاتی در حوزه نشر مواجه اید و چه درخواستی از ناشرین دارید؟
مخدومی: ما در حوزه نشر انتظارمان این است دولت جمهوری اسلامی ایران آن وظیفه ذاتی که برای فرهنگ سازی در جامعه دارد را در بخش کتاب هم درست عمل کند. مهمترین رسالت جمهوری اسلامی ایران فرهنگی است. در واقع انقلاب انقلابی است برای انسان سازی، جامعه ساخته نمی شود مگر انسان های جامعه ساخته شوند. لازمه انسان سازی ترویج فرهنگ صحیح است. یکی از مهمترین بخش فرهنگ ما که توانسته ارتباط خوبی با مخاطب خود برقرار کند، فرهنگ ایثار و شهادت است. ایثار و شهادت در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس رقم خورده است. دولتمردان جمهوری اسلامی ایران که زمام نظام را به دست گرفته اند یکی از رسالت هایشان این است که به فرهنگ سازی توجه داشته باشند در دل این فرهنگ سازی کتاب باید جایگاه ویژه ای داشته باشد.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: از نحوه همکاری تان با نشر شاهد بفرمایید:
مخدومی: بیشترین ارتباط و تعامل من با بنیاد شهید بوده. زمانی عضو شورای کارشناسی بودم و چند سال در این سمت با نشر شاهد همکاری می کردم. در بخش ارزیابی خاطراتی هم که می خواست چاپ شود، کارشناسی می کردم اگر نیاز به اصلاح داشت مشخص می کردیم تا برود و اصلاح شود بعد از اصلاح دوباره بررسی می کردیم. و قابلیت چاپ داشت به چاپ می رسید.
نوید شاهد شهرستان های استان تهران: نویسندگی یک دنیای پر فراز و نشیب است و حال چگونه می شود یک نویسنده به این فکر می افتد که ناشر شود؟
مخدومی: چون اثرش در پیچ و خم نشر قرار می گیرد و معطل می ماند. معضل نوبت چاپ و تجدید چاپ از عواملی بود که من تصمیم گرفتم انتشارات رسول آفتاب را تأسیس کنم. و البته معضل توزیع هم در این تصمیم بی تأثیر نبود.
و کلام آخر
مخدومی: سال های سال تجربه همکاری با بنیاد شهید را داشتم این توصیه را به بنیاد شهید می کنم، کار فرهنگی برای خانواده شهدا و ایثارگران نه تنها نباید رو به زوال باشد بلکه هر چه جلوتر می رویم باید رو به اوج باشد چرا که در دهه های گذشته با خانواده هایی مواجه بودیم که از نزدیک جنگ را لمس کرده بودند انقلاب و ایثار و شهادت را. رفته رفته با نسل های مواجه می شویم که لمس نکرده اند و فاصله داریم این را می طلبد که کار فرهنگی بیشتر و هنرمندانه تر انجام شود.
گفتگو: سعیده نجاتی
